Salezjanie

Zgromadzenie

Zgromadzenie Salezjańskie czyli Towarzystwo św. Franciszka Salezego zostało założone przez św. Jana Bosko w drugiej połowie XIX w. w Turynie. Ksiądz Bosko, duszpasterz i opiekun, ojciec i nauczyciel opuszczonej, pozbawionej środków do życia turyńskiej młodzieży wielokrotne był zachęcany do zapewnienia przyszłości założonym przez siebie oratoriom poprzez powołanie do życia zgromadzenia zakonnego. Zachęty płynęły nie tylko ze strony kościelnych hierarchów, ale także od ówczesnego rządu, który pomimo przeciwnej Kościołowi orientacji politycznej widział potrzebę kontynuowania dzieła wychowania zapoczątkowanego przez „kapelana włóczęgów”.

Powstanie

Św. Jan Bosko korzystając z poparcia papieża Piusa IX oraz z praktycznych wskazówek ówczesnego ministra Ratazziego, pomimo obowiązującego prawa kasaty zakonów, 13 kwietnia 1874 roku doprowadził do zatwierdzenia reguł Zgromadzenia Salezjańskiego przez Stolicę Apostolską. Od pierwszych lat istnienia dzieło turyńskiego świętego cechowało ogromny dynamizm rozwoju. W roku 1888 (rok śmierci ks. Bosko) jego zgromadzenie liczyło 774 członków i 57 wspólnot zakonnych w dziewięciu państwach Europy i Ameryki.Salezjanie – jako kapłani, bądź jako bracia zakonni (koadiutorzy), kontynuują dzieło swojego założyciela urzeczywistniając tajemnicę zbawienia przede wszystkim w życiu młodzieży.

Charyzmat

Charyzmat salezjański urzeczywistnia się w różnych formach pracy i zaangażowania duszpasterskiego: na polu wychowania, misji, ewangelizacji poprzez środki społecznego przekazu oraz prowadzenie różnych ośrodków duszpasterskich szczególnie w środowiskach ubogich. Zgromadzenie wychowawców. Głównym posłannictwem zgromadzenia jest jednak wychowanie młodzieży. Ksiądz Bosko określił metodę wychowawczą przez siebie wypracowaną jako system prewencyjny, bądź zapobiegawczy. Metoda ta stanowi owoc syntezy geniuszu wychowawczego ks. Bosko, osiągnięć nauk pedagogicznych i inspiracji płynących z Ewangelii oraz tradycji chrześcijańskiej.

System prewencyjny

System prewencyjny opiera się na trzech filarach:

– dobroci
– rozumie
– religii

Dobroć okazywana wychowankowi stanowi podstawowy „budulec” relacji przyjaźni i zaufania. Księdzu Bosko zależało, aby wychowanek sam potrafił odkrywać w wychowawcy postawę miłości i ofiarowane mu dobro.

Do osiągnięcia tego celu potrzeba było odwoływania się do rozumu wychowanka poprzez cierpliwe wyjaśnianie i uzasadnianie wydawanych poleceń. Zasada rozumności dotyczyła również kompetencji wychowawcy jako świadomego „reżysera” akcji wychowania. W religii ks. Bosko znalazł źródło motywacji do stawiania sobie wymagań i robienia postępów w pracy nad swoją osobowością.

Celem wychowania było dla św. Jana Bosko zbawienie młodzieży rozumiane w perspektywie jej egzystencjalnej sytuacji: „Chcę byście byli dobrymi chrześcijanami i uczciwymi obywatelami”, „pragnę byście byli szczęśliwi tutaj na ziemi i w przyszłości w niebie”.

Warunkiem skuteczności metody prewencyjnej jest tzw. asystencja czyli stała obecność wychowawcy wśród wychowanków i pełen serdeczności bezpośredni kontakt z nimi.

Przybycie na ziemie Polskie

Przyjmuje się, że pierwsi salezjanie przybyli na polskie ziemie w 1898 r. Jednak pierwszym miejscem działalności wychowawczej na wzór Księdza Bosko było Miejsce Piastowe: zainicjował ją bł. Bronisław Markiewicz w 1892 r. Ze względu na skomplikowane losy założyciela zgromadzenia Michalitów – cezurą wyznaczającą początek dzieła salezjańskiego w naszym kraju stała się wspomniana data: w 1898 r. w Oświęcimiu salezjanie objęli ruiny podominikańskiego klasztoru i kościoła oraz otworzyli pierwszy zakład wychowawczy dla chłopców, a zaraz potem gimnazjum. Właśnie ta placówka stała się dla polskich salezjanów domem macierzystym.

Oświęcim był także siedzibą pierwszego nowicjatu (1903/4 r.) oraz Inspektorii Austro-Węgierskiej, która rozpadła się rok po odzyskaniu niepodległości przez Polskę – w 1919 r. Powstała wówczas Inspektoria Polsko-Jugosławiańska p.w. św. Stanisława Kostki (której inspektorat trzy lata później przeniósł się z Oświęcimia do Warszawy). Od 1933 r. Polska miała dwie własne prowincje: warszawską i krakowską (Inspektoria św. Jacka). Świadczyło to o bardzo prężnym rozwoju Towarzystwa Salezjańskiego w naszym kraju; w tym czasie należało do niego już 571 Polaków. Salezjanie zakładali szkoły, prowadzili domy dziecka i oratoria.

II Wojna Światowa

Podczas drugiej wojny światowej niemal wszystkie z 46 placówek obsługiwanych przez 645 salezjanów zostały zamknięte. Przeszło 140 salezjanów znalazło się w więzieniach, obozach koncentracyjnych lub na wygnaniu. Wielu z nich dało świadectwo heroicznej miłości Boga i Ojczyzny: m.in. bł. Józef Kowalski, więzień Auschwitz, który został zamordowany za… posiadanie i odmowę podeptania różańca oraz pięciu błogosławionych oratorianów (tzw. „Piątka Poznańska”). Franciszek Kęsy, Edward Klinik, Jarogniew Wojciechowski, Czesław Jóźwiak i Edward Kazimierski zostali zgilotynowani w Dreźnie w 1942 r. za „zdradę Trzeciej Rzeszy”. W więzieniu zachowali spokój i niespotykaną pogodę ducha, a dowodem głębokiej i niezachwianej wiary były napisane przez nich listy. 62 księży i braci koadiutorów zginęło śmiercią, która miała wszelkie oznaki męczeństwa.

W latach 1939-45 życie straciło w sumie 114 salezjanów, kolejnych dwustu rozproszyło się po świecie. Po wojnie trzynaście placówek, w tym pięć o charakterze oświatowym (m. in. w Wilnie i Lwowie), znalazło się za granicą. Pozostałe szybko odbudowano. Z drugiej strony pojawiły się nowe możliwości pracy na ziemiach zachodnich i północnych (tzw. Ziemie Odzyskane). Zwłaszcza na zachodzie kraju salezjanie przejęli wiele parafii opuszczonych przez niemieckie duchowieństwo.

Po wojnie

Ogromne potrzeby były w dziedzinie szkolnictwa i oświaty: salezjanie wychodzili im naprzeciw i w 1948 r. prowadzili 22 szkoły:

– osiem zawodowych
– cztery gimnazja zawodowe
– sześć gimnazjów i liceów ogólnokształcących
– cztery niższe seminaria duchowne

A ponadto prowadzili 23 internaty, 16 domów dziecka, dwie bursy, 22 oratoria.

Salezjańska działalność wychowawczo-oświatowa tuż po wojnie cieszyła się ogromnym uznaniem społecznym, a co za tym idzie poparciem władz szkolnych i politycznych. Niestety nie trwało to zbyt długo: władza ludowa konkurencji w edukacji i wychowaniu nie tolerowała. Wszystkie szkoły prowadzone przez salezjanów upaństwowiono lub zlikwidowano w latach pięćdziesiątych, najpóźniej na początku lat sześćdziesiątych ubiegłego wieku. Wyjątek stanowiła Szkoła Zawodowa w Oświęcimiu, która funkcjonowała przez cały okres PRL.

Mimo tego, że praktycznie jedyną możliwością pracy była posługa w parafiach, zgromadzenie nadal dynamicznie się rozwijało. Potwierdza to kolejny podział: w 1979 r. powstały dwie nowe inspektorie – w Pile i we Wrocławiu. Liczba współbraci wynosiła wówczas 938 i z roku na rok wzrastała. Na stulecie przybycia salezjanów do Polski było ich ok. 1200.

Salezjanie dzisiaj

Po upadku komunizmu, członkowie Towarzystwa św. Franciszka Salezego mogli wreszcie wrócić do specyficznej dla siebie działalności wychowawczej wśród młodzieży. W czterech inspektoriach powstały liczne ośrodki wychowawcze, szkoły różnego rodzaju i szczebla, bursy, internaty, centra kształcenia, nie wspominając o oratoriach. Obecnie salezjanie prowadzą ponad 30 ośrodków oświatowych (szkoły lub zespoły szkół): na tle ok. 500 szkół katolickich w Polsce jest to znaczący procent. Ponadto salezjanie prowadzą własną działalność wydawniczą, wysyłają misjonarzy do wielu krajów na wszystkich kontynentach, pracują jako naukowcy i wykładowcy na wyższych uczelniach (nie tylko katolickich).
Ich celem nadrzędnym nadal jednak pozostaje wychowywanie młodych ludzi na dobrych chrześcijan i uczciwych obywateli.

Salezjanie w świecie

Obecnie ponad 16 tysięcy Salezjanów kontynuuje pracę św. Jana Bosko w 128 krajach, na wszystkich kontynentach. W 97 inspektoriach istnieje 1849 wspólnot zakonnych zaangażowanych w prowadzenie różnego rodzaju działalności wychowawczo- duszpasterskiej.

Rodzina Salezjańska

Niedługo po założeniu Towarzystwa św. Franciszka Salezego ks. Bosko podjął podobną inicjatywę w odniesieniu do świata żeńskiego: razem z Marią Dominiką Mazzarello założył Zgromadzenie Córek Maryi Wspomożycielki (siostry salezjanki, 1872). Wreszcie w 1876 r. powołał do życia Stowarzyszenie Współpracowników Salezjańskich, złożone z osób świeckich (choć mogli do niego należeć także duchowni), którego celem było wspomaganie w pracy wychowawczej. Tak powstał zrąb Rodziny Salezjańskiej w sensie ścisłym, do której dołączyli jeszcze Byli Wychowankowie Salezjańskich szkół i innych instytutów wychowawczych.

W chwili obecnej (stan z 2006 r.) rodzina ta rozrosła się do 23 grup i obejmuje ponad 420 tys. osób na całym świecie. Poszczególni członkowie są przyjmowani na mocy decyzji Przełożonego Generalnego salezjanów  ojca całej Rodziny Salezjańskiej.

Elementy wspólne dla całej Rodziny salezjańskiej:

1. Powołanie salezjańskie – współudział w charyzmacie ks. Bosko
2. Młodzieżowe posłannictwo
3. Ludowe posłannictwo
4. Duch salezjański – styl życia i działania
5. Związek z Założycielem Rodziny Salezjańskiej i jego następcami jako ośrodkiem jedności